تفاوت بین شیوع (Outbreak)، همه‌گیری (Epidemic) و همه‌جاگیری (Pandemic) بیماری

همه توجه‌ها از زمان شیوع بیماری COVID-19 (توسط ویروس کرونا-2019 (SARS-CoV-2)) در اواخر سال 2019 میلادی، به ووهان چین بوده‌است.
از آن زمان به بعد، این ویروس ده‌ها هزار نفر را در بیش از ده‌ها کشور آلوده کرده‌است و پیشرفت سریع آن در آسیا، خاورمیانه، اروپا و حتی آمریکا باعث رعب و وحشت شده‌است. متاسفانه ویروس کرونا-2019 در حال حاضر با قدرت سرایت بسیار، تبدیل به یک معضل جهانی شده‌است.

وقت آن رسیده‌است که با سه فاز سرایتِ یک بیماری بیشتر آشنا شویم.
فاز نخست: شیوع (Outbreak) را می‌توان به زیاد شدن تعداد موارد بیماری در سطح یک منطقه دانست
فاز دوم: همه‌گیری (Epidemic) را می‌توان افزایش، انتقال سریع و ناگهانی بیماری را در یک منطقه، بیش از آنچه انتظار می‌رود، در نظر گرفت.
فاز سوم: همه‌جاگیری (Pandemic) به معنای انتقال پایدار بیماری در سطح بالایی از جامعه بین دو یا چند قاره است.

سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) تاکنون سرایت بیماریِ COVID-19 را به عنوان همهگیری (Epidemic) تعریف کرده‌ و از خطاب همهجاگیری (Pandemic) به آن امتناع کرده‌است، اما ارزیابی خود از خطرِ گسترشِ جهانی و خطر تاثیر شیوع این بیماری را از “بالا” به “بسیار بالا” افزایش داده‌است.

تفاوت بین همه‌گیری (Epidemic) و همه‌جاگیری (Pandemic) این بیماری بر طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) چیست؟

با توجه به تعریف سازمان بهداشت جهانی (W.H.O)، همه‌گیری (Epidemic) به عنوان یک شیوع منطقه ای از یک بیماری خاص که به طور غیر منتظره گسترش می‌یابد، است.

در سال 2010 میلادی، سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) همه‌جاگیری (Pandemic) را به عنوان “گسترش جهانی بیماری جدید” که تعداد زیادی از مردم را مبتلا می‌کند، تعریف کرده است؛ یا به عبارت دیگر، یک همه‌گیری است که تعداد زیادی از مردم را در بیش از چندین کشور در قاره‌های مختلف جهان، مبتلا کرده‌ُاست.

چه کسی می‌تواند یک بیماری را همه‌جاگیر (Pandemic) اعلام کند؟

در رابطه با شیوع بیماری COVID-19 در کشورهای مختلف جهان، اغلب هر دو اصطلاحِ همه‌گیری (Epidemic) و همه‌جاگیری (Pandemic) استفاده می‌شوند، اما در مورد چگونگی استفاده از آن‌ها قوانین صریحی وجود ندارد. پیش‌ترسازمان بهداشت جهانی (W.H.O) همه‌گیری (Epidemic) بیماریِ COVID-19 را یک وضعیتِ اورژانسی برای سلامت جهانی اعلام کرده‌است.

سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) تصمیم مبنی بر استفاده از همه‌جاگیری (Pandemic) برای این بیماری را بر اساس “ارزیابی مداوم” گسترش جغرافیایی ویروس کرونا-2019 (SARS-CoV-2)، شدت اثرات آن و تاثیر آن بر جامعه جهانی اعلام کرده است.

آیا این بیماری دارای پتانسیل تبدیل به همه‌جاگیری (Pandemic) است؟ بله، کاملا این پتانسیل را طبق ارزیابی سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) دارد؛ اما تا پیش از این، مقامات سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) شاهد گسترش جهانی این بیماری که غیر قابل کنترل باشد، یا شواهدی از بحران یا مرگ و میر شدید در سطح جهانی، نبوده‌‌‌ اند، اما روز گذشته این بیماری به عنوان پاندمی شناخته شد.

چه عواملی سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) را از استفاده عبارتِ همه‌جاگیری (Pandemic) بیماریِ COVID-19 باز می‌داشت؟

دو دلیل وجود داشت که سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) از بکار گیری عبارتِ همه‌جاگیری (Pandemic) برای این بیماری امتناع کرد؛ نخست این سازمان اعتقاد داشت که هنوز می‌توان این بیماری را در سطح جهانی کنترل کرد و دوم آن‌که سعی می‌کند از ایجاد وحشت غیرضروری در جهان جلوگیری کند.

طبق نظر کارشناسان بهداشتِ سازمان جهانی بهداشت (W.H.O)،اگر این سرایت به سطحی برسد که دیگر نتوان آن را کنترل کرد، از فاز همه‌گیری (Epidemic) به فاز همه‌جاگیری (Pandemic) وارد می‌شود.

تاکنون بیشتر موارد مشاهده شده در جهان، شیوع‌هایی با منشا قابل پیگیری هستند، به این معنی که مقامات بهداشتی شواهدی از انتقال گسترده بیماری را در جامعه ندیده‌اند. حتی برخی از کشورها موفق به کاهش یا متوقف کردن این بیماری شده‌اند.

آیا مهم است که ما بیماریِ COVID-19 را همه‌گیر (Epidemic) یا همه‌جاگیر (Pandemic) بنامیم؟

دکتر جنیفر نیوزو، یکی از محققین ارشد مرکز امنیتِ بهداشتِ جانس هاپکینز اعتقاد دارد که به طور کلی، همه‌گیری (Epidemic) یا همه‌جاگیری (Pandemic)، رویکردهای مختلفی از یک بحران مرتبط با سلامت هستند. همه‌گیریِ (Epidemic) یک بیماری این‌گونه است که بیماری ممکن است از نظر جغرافیایی محدود باشد و مداخله سازمان‌های بهداشتی می‌تواند به جلوگیری از گسترش آن کمک کند؛ همه‌جاگیریِ (Pandemic) یک بیماری در بسیاری از مناطقی که از آن تاثیر می‌پذیرد، ممکن است بر اساس تعداد مبتلایان، منابع مالی و منابع پزشکی، آسیب‌پذیری متفاوتی داشته باشد.

هنگامی که یک همه‌گیری (Epidemic) در جهان رخ می‌دهد، سازمان‌های بین المللیِ مختلف همانند سازمان جهانی بهداشت (W.H.O) و سازمان ملل متحد United Nations))، منابع خود را به مناطقی که تحت تاثیرگسترش آن بیماری هستند، اختصاص می‌دهند. این امر در مدیریت بحران یک بیماریِ همه‌جاگیر (Pandemic) بسیار دشوار است. دکتر نیوزو اعتقاد دارد که رویکرد برای مقابله با بیماری نیز می‌تواند متفاوت باشد. اگر موارد آن بیماری در همه‌جا باشد، مقامات کشوری ممکن است تلاش کنند تا از ورود آن بیماری به کشور جلوگیری کنند و تمرکز و تلاش خود را برای درمان آن بیماری، کند کردن روند پخش آن و محافظت از گروه‌های آسیب پذیر صرف کنند.

منابع:

World Health Organization (WHO)

The New York Times, Derrick Bryson Taylor (https://www.nytimes.com/by/derrick-bryson-taylor), 2020/03/02