اضطراب سلامت به ‌عنوان بیماری اختلال اضطراب شناخته می‌شود. این بیماری به مشغله‌ ذهنی با ترس از ابتلا به یک بیماری جدی اشاره می‌کند که کیفیت زندگی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

امروزه تحقیقات بسیاری حکایت از آن دارد که اضطراب سلامت ممکن است در دوران کودکی ایجاد شود.

اساساً ترس از مرگ بخش مهمی از اضطراب سلامت را به خود اختصاص می‌دهد. در مورد بیماری COVID-19 (کرونا) با وجود این‌که می‌دانیم بیماری چندان کشنده نیست و تنها در مواردی با شرایط سنی بالا و سابقه‌ بیماری زمینه‌ای و عدم مراقبت مناسب می‌تواند بسیار خطرناک باشد باز هم ممکن است فرد به راحتی چنین ترسی را تجربه کند و دچار اضطراب سلامت گردد.

همچنین تجربه بیماری در نزد خود فرد یا تجربه‌ نزدیک با کس دیگری که درگیر بیماری بوده است، مانند اعضای خانواده یا یک دوست، به ویژه اگر آن فرد فوت کرده باشد یا آسیب جدی دیده باشد، می‌تواند به احتمال ایجاد اضطراب سلامت در فرد را افزایش دهد.

اطلاعات داخلی (مانند احساسات بدنی، نشانه‌های فیزیکی) یا محرک‌های بیرونی مرتبط با بیماری (برای ‌مثال، شنیدن درباره‌ بیماری یک دوست) می‌توانند شناخت ما را نسبت به ‌سلامتی و بیماری خود مختل کنند. این‌ها به‌ خودی خود اضطراب سلامت را افزایش داده و باورهای فردی را در مورد سلامت شخصی و رفتار و تصمیمات بهداشت تحت تأثیر قرار می‌دهند.

مدل‌های علمی نشان می‌دهند که پردازش غلط از اطلاعات مربوط به بیماری‌ها ممکن است نقطه‌ شروع برای افزایش اضطراب سلامت باشد.

در حقیقت، مطالعات متعدد نشان داده‌اند که وقتی افراد در موقعیت‌های تهدیدکننده قرار می‌گیرند، با توجه به اطلاعاتی که از آن عامل تهدیدکننده کسب می‌کنند و دانش غیردقیق و نظریات خودساخته بیشتر تمایل به سوءبرداشت‌های نادرست خواهند داشت (برای مثال اگر فردی در اطرافیانش بیماری سرطانی را بشناسد که از درد در ناحیه گردن رنج می‌برد، به احتمال زیاد دردهای عضلانی ناحیه سر و گردن خود را بیشتر ممکن است به احتمال ابتلا به سرطان نسبت دهد تا روماتیسم مفصلی یا حتی فشار عصبی ناشی از مشکلات پیرامون).

همچنین می‌دانیم اضطراب سلامت می‌تواند انتقال یابد و احتمال زیادی دارد که سوءبرداشت در مادر یا پدر به فرزندان منتقل شود.

در یک مطالعه دیده شد مادرانی که درباره‌ موقعیت‌های تهدیدکننده‌ خودشان (مثلا احتمال ابتلا به دیابت) نگرانی جدی دارند، تمایل بسیاری خواهند داشت که بچه‌های‌شان نیز همین نگرانی را دارا باشند. در چنین شرایطی مشخصاً یافته‌ها به ما می‌گویند که سطح اضطراب بچه‌ها به شدت بالا می‌رود و این افزایش می‌تواند پیامدهای روانی بسیار مخربی برای کودک داشته باشد.

خوب است بدانیم کودکان در برابر اضطراب واکنش های متفاوتی دارند، از جمله

وابستگی بیش از حد و ترس از جدایی یا دوری (حتی کوتاه مدت)؛

گوشه‌گیری، سکوت و اجتناب از مشارکت یا فعالیت اجتماعی؛

دلواپسی، بی‌قراری و بهانه‌گیری بسیار؛

شب‌بیداری، ناآرامی در خواب و شب‌ادراری؛

و همچنین عصبانیت، پرخاشگری و آشفتگی و عدم تمرکز.

با این همه می‌توانیم با

حمایت کلامی و عاطفی، به یاری شنیدن و گفتگوی آرام با آن‌ها،

اختصاص زمان و توجه بیشتر برای نیازهای اولیه و همچنین درخواست‌های ایشان؛ و

مهربانی و نوازش‌گری و ایجاد حس اعتماد در آن‌ها برای کاهش اضطراب در کودکان گام‌های موثری برداریم.

در شرایط فعلی و شیوع بیماری تلاش کنید که:

• تا جای ممکن در کنار بچه‌ها باشید و آنان را تنها نگذارید. اگر یکی از والدین از بچه‌ها جدا شد، به ویژه به دلیل بیماری و نیازمند دوره‌ قرنطینه یا درمان جدی بود، در صورت امکان در ارتباط تلفنی و تصویری با بچه‌ها بماند و آنان را از حال خود با خبر نگه دارد.

• در زمان‌هایی که در کنار بچه‌ها هستید وقت بیشتر و باکیفیت‌تری را با آنان بگذرانید (این حتی برای خود شما نیز مفید است) با بچه‌ها بیشتر گفتگو کنید. کتاب بخوانید و استراحت، بازی و آموزش را در برنامه آن‌ها بگنجانید. یادگیری (در حد توانایی) به بچه‌ها احساس اعتماد به نفس و شادمانی خواهد داد.

• بچه‌ها را از شرایط آگاه کنید. با کودکان در هر سنی می‌توانید سطحی از مسایل و مشکلات را مطرح کنید. از این که ممکن است شرایط چگونه پیش برود با آن‌ها حرف بزنید. نمونه‌های بهبود حال بیماران را با آن‌ها در میان بگذارید برای مثال به آن‌ها بگویید که اگر شما یا کسی بیمار شد می‌تواند با کمک پزشکان در بیمارستان مداوا شود.

• تلاش کنید که نگرانی آن‌ها را کاهش دهید و و اخبار نگران کننده را در حضور آن‌ها اعلام نکنید. توضیح دهید که با روش‌های پیشگیری می‌توانیم به میزان زیادی بر این بیماری پیروز شویم. به آن‌ها شیوه‌های صحیح شستن دست‌ها، تماس با سطوح و مراقبت فردی را آموزش دهید. این آموزش‌ها را با توانایی و سن کودکان متناسب کنید. سخت‌گیر نباشد و از ترساندن بچه‌ها برای جدی‌گرفتن شرایط پرهیز کنید. به آن‌ها بگویید در شرایط کنونی بیشتر از شما کمک بگیرند و درباره بخشی از مسئولیت‌های شخصی مثل پوشیدن لباس، سوار و پیاده شدن به وسایل نقلیه یا نظافت بیشتر از قبل و با آرامش آن‌ها را همراهی کنید.

• دوری از مدرسه و گروه دوستان و ماندن در خانه‌ به ویژه در آپارتمان‌های کوچک برای آنان اضطراب آفرین است. آن ها را بخندانید، از خاطرات بامزه خود بگویید، نقاشی بکشید و با آن‌ها شعر بخوانید. به یاد داشته باشید در هر حالتی با آن‌ها مهربان باشید و به آن‌ها قوت قلب بدهید.

منابع :

دکتر علی خطیبی، روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه بیرمنگام انگستان
پرهام حسینچی، دانشجوی روان‌شناسی شناختی پژوهشکده علوم شناختی